Breng marktpartijen aan zet rond netcongestie
De problemen rond netcongestie lopen volledig uit de hand. Dat nieuwe bedrijven of woonwijken niet aangesloten kunnen worden door een overvol net, kost de samenleving miljarden. Bovendien dreigen de nettarieven door miljardeninvesteringen onbetaalbaar te worden. Dit kan en moet anders. Het net is enkel op incidentele momenten hoog belast. Zorg dat aangesloten marktpartijen gesteund worden om de netbelasting te verlagen op momenten met piekbelasting. Technisch is dit prima mogelijk tegen relatief lage kosten. Nu de beleidsregels nog.
De overbelasting van het net is op dit moment vooral een inschatting voor de toekomst. Nog nergens is werkelijk het licht uitgegaan vanwege een overbelast net. Het jaarlijkse Nederlandse elektriciteitsverbruik neemt door efficiëntere apparaten juist eerder af dan toe, ondanks eerdere voorspellingen over een verdubbeling van de elektriciteitsvraag richting 2030.
Wat wel toeneemt is het op het net aangesloten vermogen: met extra invoedend vermogen terwijl fossiele centrales ook nog aangesloten zijn en met een forse extra afnamecapaciteit door bijvoorbeeld laadpalen of warmtepompen bij bedrijven en huishoudens. Al die installaties kúnnen tegelijk aan gaan en dat is het groeiende risico op netcongestie.
Hoge kosten congestie en netverzwaring
Netbeheerders investeren flink in de uitbouw van het net om pieken aan zowel vraag- als aanbodkant aan te kunnen. Daarnaast ontwikkelt de ACM nieuwe netcodes voor aansluitcontracten waarmee bedrijven tariefkorting krijgen in ruil voor beperkingen van het netgebruik op piekmomenten. Het zal echter nog lang duren voor deze stappen voldoende soelaas bieden.
Daarom rest op dit moment het laatste middel: het niet-geven van nieuwe of grotere netaansluitingen aan bedrijven of woonwijken. Uiteraard schaadt dit onze samenleving enorm: BCG schat de kosten van wachtlijsten op transportcapaciteit op 40 miljard in 2030.
Daarnaast doemt de volgende rekening op van netcongestie: de kosten van uitbouw. Uitbouw van het net is nodig maar ook peperduur. PWC berekende onlangs de investeringskosten op ruim 200 miljard tot 2040. Het gevolg is dat de nettarieven de komende 15 jaar zullen verdrievoudigen, van ongeveer € 300,- naar € 1000 euro per jaar per huishouden, zonder inflatie mee te rekenen. Daarmee wordt de aansluiting op het net voor velen substantieel duurder dan dat elektriciteit zelf kost.
Dit soort tarieven zijn eigenlijk niet meer houdbaar. De kans is groot dat de elektrificatie van met name de industrie helemaal niet van de grond komt en bedrijven op gas blijven stoken. Dan zijn er minder ‘schouders’ dan verwacht om de investeringslasten te dragen en nemen de tarieven zelfs nog meer toe.
Alternatieven genoeg
Bovenstaande uitdaging vraagt om andere minder conventionele oplossingen. Technisch is er al veel mogelijk. Batterijen kunnen bij zonne- en windparken geplaatst worden om productiepieken op te slaan voordat deze het net op gaan. Als er dan toch echt congestie dreigt, dan kunnen zonne- of windparken terugschakelen (curtailment). Ook kunnen aan de vraagkant de nieuw geplande groene waterstof-elektrolysers op- en afschakelen. Dit zal sowieso gebeuren naar gelang de stroomprijs, maar deze installaties kunnen technisch gezien ook rekening houden met de belasting van het net. Tenslotte kan de plaatsing van elektriciteitsopwek en -afname de netproblematiek beperken. Zoals minister Hermans onlangs in het commissiedebat over zon en wind stelde, kunnen zonne- en windparken nabij woonwijken en industrieën afnamecongestie verminderen. Omgekeerd kunnen bijvoorbeeld elektrolysers of andere industrieën juist nabij bijvoorbeeld windparken aangelegd worden om lokaal de pieken aan netbelasting op windrijke dagen te verlichten.
Ander beleid nodig
Al deze technische opties kunnen zowel congestie verlichten als ook de last van miljarden aan investeringen verzachten. Ze komen er echter alleen indien de spelregels kloppen en marktpartijen voor bovenstaande acties gesteund worden, maar dat is vooralsnog onvoldoende het geval. Een paar oplossingen:
De bovengenoemde elektrolysers en batterijen kunnen helpen om netcongestie te verlichten maar worden geconfronteerd met hoge nettarieven. Zoals een studie van E-Bridge liet zien, zijn deze tarieven nergens zo hoog als in Nederland. De kortingen die voor elektrolyse gelden in Duitsland en Frankrijk, kent ons land niet. De Tweede Kamer ziet dit probleem en heeft onlangs per motie gevraagd een vrijstelling voor elektrolyse te onderzoeken.
Netcongestie zou verminderd worden indien vraag en aanbod geografisch bijeen liggen. Dit kan elektriciteitstransport door het land beperken. Een middel daartoe is om zogenaamde groepscontracten aan te bieden aan bij elkaar gelegen invoeders en afnemers van elektriciteit; zoals een windpark op zee en een elektrolyser nabij de aanlanding aan de kust. Binnen de aansluiting kan dan opwek tegen gebruik van elektriciteit weggestreept worden. Het nettarief hoeft dan enkel voor het resterende saldo aan netstroom betaald te worden.
Een ander probleem is dat het nettarief erg onvoorspelbaar is; de verdriedubbeling voor industriële aansluitingen van de afgelopen jaren had niemand zien aankomen. Menig duurzaam energieproject is daardoor in de problemen gekomen. Het zou zijn een oplossing zijn om het subsidiebedrag voor bijvoorbeeld elektrolysers jaarlijks te corrigeren (correctiebedrag) op basis van de werkelijke nettarieven.
Een ander middel is congestiemanagement. Bedrijven kunnen nu al van de netbeheerders een vergoeding krijgen indien ze op verzoek hun vraag (of aanbod) aan elektriciteit terugschakelen. Deze vergoeding is met € 1,02 per MWh (transportruimte) echter lachwekkend laag, zeker voor afnemende industrieën die op die momenten gedwongen zijn de productie stil te leggen, personeel naar huis te sturen en klanten af te bellen. Een veel ruimere vergoeding is nodig en te verantwoorden, zeker in het licht van de enorme kosten van netcongestie die volgens een studie van Ecorys kunnen oplopen tot letterlijk duizenden euro’s per MWh.
Met deze maatregelen worden marktpartijen in staat gesteld te helpen bij het verlagen van netcongestie en instrumenten in te zetten die buiten bereik van de netbeheerders liggen. De kosten van deze maatregelen zijn veel lager dan de kosten van netverzwaring of van netcongestie. Zonder deze stappen wordt netcongestie oncontroleerbaar.
Meer lezen over netcongestie?
-
Groei van zonnestroom is nodig, maar wel met systeemintegratie
Zonnestroom heeft de laatste 10 jaar een spectaculaire groei gekend. Die groei lijkt nu te stokken door weerstand tegen het ruimtebeslag van zonneparken, gebrek aan netcapaciteit en door zonneproduc...
Lees meer
-
Hoge kosten netcongestie, maar oplossingen in beeld
Eind juni publiceerde het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat een studie over de maatschappelijke kosten van netcongestie. Het is voor het eerst dat deze kosten op een rij zijn gezet.
Lees meer
-
Onderzoek toont aan: batterijopslag maakt energie goedkoper, duurzamer en efficiënter
Onderzoeksbureau Kalavasta heeft in opdracht van Energy Storage NL een studie uitgevoerd naar de voordelen van batterijopslag in het elektriciteitssysteem, waaraan is bijgedragen door verschillende...
Lees meer
-
Overheid: investeer in energieopslag als oplossing tegen netcongestie
De energietransitie is in volle gang, maar alles wijst erop dat het elektriciteitsnet nog niet klaar is voor de volledige overstap naar groene energie. Ons net is te vol en dit heeft grote negatieve...
Lees meer
-
Vertraging zon en wind op land dreigt - met grote gevolgen
Vorige week werden er twee rapporten gepubliceerd over de groei van hernieuwbare elektriciteitsopwek op land. Het beeld is dat er een enorme groei heeft plaatsgevonden, maar ook dat er stagnatie dreig...
Lees meer
-
Laat besluit over zon en wind aan lokale overheden
Op 29 januari spreekt de Tweede Kamer met minister Hermans in een commissiedebat over de verdere uitrol van zon en wind. Er valt veel te bespreken, want de verduurzaming van de elektriciteitsproductie...
Lees meer