Waterstof in de kinderschoenen of juist met grote stappen vooruit?
Waterstof doet een hoop stof opwaaien. Je hebt optimisten, sceptici en je hebt Statkraft die het gaat doen. Nog zonder heldere overheidssteun of volledig afgedekte risico’s. Het is duidelijk: wie de wereld van groene waterstof induikt, begeeft zich op het pionierspad. Een pad waarop je eerder verder komt met realisme dan met idealisme. Want je moet waterstof vooral slim toepassen: “Het is aan ons om te bewijzen dat het kan”, zegt projectontwikkelaar Max.
Statkraft heeft menskracht, mandaat én al een concreet plan in de Rotterdamse haven. De allerhoogste tijd dus om je bij te laten praten. Dat doen we met Rob Smit en Max Tönis, betrokken van het eerste uur.
Verdwaalde chemicus
Rob is vanaf begin dit jaar verantwoordelijk voor alle waterstof-activiteiten van Statkraft in Nederland. Omdat hij - lang geleden - Scheikunde heeft gestudeerd en direct daarna in de energiewereld is beland, noemt hij zichzelf gekscherend ‘een verdwaalde chemicus’. Je zou kunnen zeggen, eentje die na een lange carrière terug is op het nest: “Ik heb eindelijk een baan die over scheikunde gaat, want waterstof gaat over moleculen.”
Max heeft zijn carrièrepad nog ruimschoots voor zich liggen. Sinds twee jaar werkt hij voor Statkraft en zet projecten voor waterstofontwikkeling op. Daarvoor hield hij zich bezig met andere technieken rond duurzame energie, zoals batterijopslag. Ook hij zit op z’n plek in de kersverse business unit voor waterstof, want hij gelooft erin: “Het is mooi om in deze curve in te stappen, want ik denk dat groene waterstof toekomstbestendig is.”
"Ik heb eindelijk een baan die over scheikunde gaat, want waterstof gaat over moleculen."
"Het is mooi om in deze curve in te stappen, want ik denk dat groene waterstof toekomstbestendig is."
De stand van het land
Om te beginnen en de waterstofmaterie een beetje te doorgronden: hoe staat het ervoor in Nederland? Rob: “De productie van groene waterstof staat wereldwijd nog in de kinderschoenen. Wel is het al op diverse momenten een hype geweest, maar nooit echt doorgebroken. Het was zelfs al een hot topic vóór de elektrische auto.” (Daarover later meer). Hij vervolgt: “Waterstof geproduceerd uit aardgas (grijze waterstof) wordt al wel lange tijd gebruikt. Nederland is de op één na grootste producent en gebruiker van grijze waterstof in Europa en dat is best bijzonder voor dit kleine landje.”
Ambitieuze doelen
Nederland heeft dan ook ambitieuze doelen gesteld: 4 GW aan elektrolyse-capaciteit in 2030, met in 2032 een verdubbeling tot 8 GW. Dit is de capaciteit die nodig is om waterstof op te wekken uit water en elektriciteit, dus niet wat je eruit haalt. Daar plaatst Rob dan ook direct een kanttekening bij, of beter gezegd, een belangrijke disclaimer: “Het is geen brandstof die je ergens vandaan haalt, je moet het nog maken. En daar is energie voor nodig. Waterstof is namelijk geen energiebron zoals wind of zon, maar een energiedrager. We moeten er dus slim mee omgaan. Bijvoorbeeld alleen inzetten op waterstof als direct gebruik van (duurzame) elektriciteit geen alternatief is, of als we duurzame elektriciteit in overmaat beschikbaar hebben om het te produceren.”
Hoe dan ook, Statkraft is evenzo ambitieus als de Nederlandse overheid en heeft als doel gesteld om maar liefst 10% van dat landelijk streven voor haar rekening te nemen. En dat ooit zo futuristische jaartal 2030 waarop de doelen behaald moeten worden, komt al aardig dichtbij. Dus, met volle (wind)kracht vooruit!
“Extra gereedschap in de toolbox”
Mandaat en menskracht
Wat we met z’n allen belangrijk vinden, verdient natuurlijk een welgemeende plek binnen de organisatie. En daarom heeft Statkraft sinds eind vorig jaar een eigen unit met 100% focus op groene waterstof. Er is nu menskracht en mandaat om er echt werk van te maken. En daar komt ook een beetje lef bij kijken. Want waterstof produceren op grote schaal in ons land, dat is nieuw voor het Noorse staatsbedrijf. Het is de komende jaren nog niet per se rendabel. Daar is het Statkraft ook niet direct om te doen; ze willen waarde creëren richting de toekomst en zoeken naar de juiste samenhang met zon en wind. Een nieuwe uitdaging op het speelveld van hernieuwbare energie, of zoals Rob zegt: “extra gereedschap in de toolbox van Statkraft.”
Innoveren en leren
Water uit wind
Zoals gezegd, waterstof moet eerst gemaakt worden en daar is energie voor nodig. Kiest Statkraft daarbij voor een specifieke bron? Max: “We staan open voor zowel zon als wind, maar de koppeling met wind is de meest logische. Met enkel zonnepanelen produceer je te weinig energie om daar de elektrolysers op te laten draaien. In de praktijk zal het een combinatie worden: het grootste deel uit windturbines, aangevuld met stroom uit zonneparken.”
Waterstof: wanneer wel, wanneer niet?
Statkraft onderzoekt, test en pioniert hoe waterstof zo efficiënt mogelijk kan worden ingezet. Maar wanneer is de toepassing slim en wanneer niet?
Elektrische auto wint de race
Rob benadrukt het doorlopend: we moeten kritisch zijn op de toepassing van waterstof. Hij komt met een treffend voorbeeld over de auto: “Je kan een hele mooie waterstof-auto maken, maar dan heb je een flink conversieverlies. Want je had die auto ook direct met elektriciteit kunnen voeden. Dus hebben we nu een overschot aan duurzame elektriciteit? Dan is dat niet zo erg. Maar zo ver is het nog lang niet. Qua efficiëntie heeft de elektrische auto het allang gewonnen van de waterstof-auto.”
Maar wanneer is waterstof dan wel interessant? Rob vervolgt: “In de zware industrie. Processen waarbij met hoge temperaturen wordt gewerkt, kan groene waterstof een alternatief zijn voor aardgas. Staal kan je bijvoorbeeld ook met waterstof maken en dat scheelt een hoop CO2-uitstoot. Daarnaast kan het ook interessant zijn voor de kunstmestindustrie en zwaar transport, zoals de scheep- en luchtvaart.” Max haakt daarop in: “Door waterstofgas aan andere moleculen te binden, wordt het vloeibaar en kan het makkelijker vervoerd en getankt worden. Een mooie duurzame vervanging als die waterstof afkomstig is van groene stroom.”
Geloven is durven
Beide heren denken dat waterstof een plekje gaat veroveren in het duurzame energielandschap. Max: “We geloven dat die markt er komt, dus durven we te investeren vanuit een pionierende rol. Als het loopt zoals de verwachtingen nu zijn, komt er in de toekomst veel extra duurzame stroom bij. Waterstof kunnen we voor een lange tijd opslaan. Dat is een voordeel, omdat er niet altijd evenveel vraag is naar stroom. Met waterstof bieden we zo een passende oplossing voor het loskoppelen van vraag en aanbod.”